MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài. 1.1. Môtíp là đơn vị cơ bản cấu tạo cốt truyện của truyện cổ tích. Nghiên cứu môtíp là tìm hiểu truyện cổ tích từ góc độ hình thái học, một phương diện nghiên cứu quan trọng trong thi pháp học. Trong truyện cổ tích, môtíp xuất hiện rất phong phú trở thành một đặc trưng cấu trúc thể loại: môtíp sinh nở thần kì, môtíp người lấy tiên, môtíp dũng sĩ diệt đại bàng, môtíp sự bắt chước không thành công…Môtíp hóa thân là một môtíp độc đáo, gắn liền với yếu tố thần kì. Đây là một yếu tố không thể thiếu trong truyện cổ tích, ẩn chứa nhiều tầng văn hóa và quan niệm nhân sinh của người Việt. Vì thế nghiên cứu môtíp hóa thân trong truyện cổ tích của người Việt không chỉ có ý nghĩa soi sáng móc xích kết cấu truyện cổ tích mà còn làm rõ, lý giải những quan niệm văn hóa và triết lý nhân sinh được thể hiện trong truyện cổ tích của người Việt. 1.2. Sự lặp lại của môtíp hóa thân ở nhiều truyện cổ tích của người Việt là một tín hiệu nghệ thuật đáng được chú ý, trong đó một số truyện được đưa vào chương trình ngữ văn ở trường phổ thông. Nghiên cứu môtíp hóa thân vừa có ý nghĩa làm rõ đặc trưng thể loại truyện cổ tích, vừa có ý nghĩa thực tiễn góp phần tích cực vào việc giảng dạy tác phẩm văn học dân gian ở trường phổ thông. 1.3. Môtíp hoá thân là một đề tài mới, trước nay chưa có công trình nào đề cập tới. Do đó nghiên cứu đề tài này chúng tôi hi vọng đóng góp được một phần nào đó trong việc tìm hiểu môtíp truyện cổ tích nói riêng, trong khoa học folklore nói chung. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. Nghiên cứu môtíp hóa thân trong truyện cổ tích của người Việt nhằm làm rõ sự hiện diện của một môtíp độc đáo, vai trò chức năng của môtíp trong việc cấu tạo cốt truyện và thể hiện chủ đề của một nhóm truyện cổ tích, đồng 1 thời lý giải sự hình thành môtíp từ góc độ văn hóa, tín ngưỡng.Để giải quyết mục tiêu đó chúng tôi đặt ra các nhiệm vụ nghiên cứu như sau: 2.1. Khảo sát, thống kê, phân loại để mô tả sự hiện diện cụ thể của môtíp hóa thân trong truyện cổ tích của người Việt. 2.2. Mô tả kết cấu môtíp hóa thân và một số chức năng mà môtíp này đảm nhận trong việc cấu tạo cốt truyện và thể hiện chủ đề của truyện cổ tích. 2.3. Tìm hiểu một số cơ sở hình thành của môtíp từ góc độ văn hóa, tứ đó thấy được lớp văn hóa - lịch sử, quan niệm của nhân dân được hội tụ ở môtíp và ảnh hưởng của tôn giáo tín ngưỡng, phong tục…lên sự hình thành của môtíp trong truyện cổ tích. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu môtíp hóa thân trong truyện cổ tích của người Việt. Sự biến hóa hay hóa thân xuất hiện khá phổ biến trong thần thoại và truyện cổ tích. Trong giới hạn của đề tài, chúng tôi chỉ chọn đối tượng nghiên cứu là môtíp hóa thân xuất hiện tập trung ở cuối truyện, gắn với cách kết thúc truyện nhằm giải quyết số phận của nhân vật...